Η «Φυλλάδα του Μεγαλέξανδρου» είναι έργο που κυκλοφορούσε μετά το 1680 στην ελληνική δημοτική γλώσσα, πεζή διασκευή παλαιότερων έργων, διασκευών που βασίζονται στο ελληνιστικό μυθιστόρημα του 3ου αιώνα του Ψευδο-Καλλισθένη με τίτλο Βίος Αλεξάνδρου του Μακεδόνος.
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ
«Ο Αλέξανδρος του μύθου αυτού», γράφει ο Α.Α. Πάλλης, «δε μοιάζει πια παρά πολύ αμυδρά με τον Αλέξανδρο της ιστορίας. Τα πραγματικά περιστατικά της ζωής του πνίγονται μέσα σε πυκνό και φοβερό ρουμάνι φανταστικών άθλων
και περιπετειών. Ο στρατηλάτης Αλέξανδρος μεταβάλλεται σ' ένα μυθολογικό ήρωα που συνενώνει τα χαρακτηριστικά πολλών μυθικών προσώπων παλαιότερων και νεοτέρων εποχών».
Περί των τόπων του σκότους
Μισεύοντας δε από το νησί των Μακάρων επερπατούσαν ημέρες δέκα. Και ηύραν έναν κάμπον πλατύν και μέγαν και εις την μέσην του ήτον ένα χάος βαθύ και πλατύ, οπού εκρατούσεν από μίαν άκραν έως την άλλην, και δεν ημπορούσαν να απεράσουν. Και επρόσταξεν ο Αλέξανδρος και έκαμεν ένα γεφύρι πολλά μεγάλον και εδιάβηκεν με τα φουσάτα του, εις την μέσην δε του γεφυριού έγραψεν τα παρόντα γράμματα: «Διά προσταγής Αλεξάνδρου του βασιλέως εκτίσθη το παρόν, και εδιάβη με τα φουσάτα του, όντας εξήλθεν εκ της γης των Μακάρων».
Ύστερον δε από εκεί επεριπατούσαν ημέρες τέσσαρες και ήλθαν εις την σκοτεινήν γην. Και εκεί όρισεν ο Αλέξανδρος και ήφεραν φοράδες οπού είχαν πουλάρια μικρά. Και άφηκαν τα πουλάρια έξω και εσέβησαν εις το σκότος και επεριπάτησαν έως είκοσι τέσσαρες ώρες. Και εκεί εδιαλάλησαν εις όλον το φουσάτον ότι πας εις να πεζεύσει να πάρει από το χώμα της γης εκείνης. Και όσοι επήραν όταν εξέβησαν έξω, είδαν το χώμα και ήτον όλον χρυσάφι. Και επικράνθηκαν πως δεν επήραν περισσόν. Και απ' αυτού επεριπάτησεν ημέρας τεσσάρας. Και εσυναπάντησεν ο Αλέξανδρος δύο πουλία ανθρωποπρόσωπα, κατά πολλά εύμορφα, τα οποία του εμίλησαν με ανθρωπίνην φωνήν και είπαν: Αλέξανδρε, διατί πειράζεις τον Θεόν; Και θέλει σε οργισθεί εις τον έρημον τόπον να χαθείς και εσύ και το φουσάτον σου όλον. Μόνον κάμε ετούτο οπού σου λέγομεν και γύρισε οπίσω δεξιά και σύρε πάλιν να ακολουθήσεις τους συνηθισμένους σου πολέμους, ότι καρτερεί σε και ο βασιλεύς της Ινδίας να πολεμήσετε. Και εγύρισε δεξιά ο Αλέξανδρος και επεριπάτησεν ημέρας οκτώ. Και φθάνοντας εις μίαν λίμνην ετέντωσε να αναπαυθεί. Και οι μάγειροι άρχισαν διά να μαγειρεύσουν και επήραν και έβαλαν στεγνά οψάρια πολλά εις την λίμνην και άφηκάν τα ολίγον να βραχούν και αυτά ανέζησαν και έφυγαν εις την λίμνην.
φουσάτο: στράτευμα.
όντας: όταν.
πας εις: καθένας.
θέλει σε οργισθεί: θα οργιστεί μαζί σου.
τεντώνω: κατασκηνώνω (για στράτευμα).
χηνάριο αυγό: αυγό χήνας.
ξιφάρι της σαΐτας: η αιχμή του βέλους.
ελεημονήσου μας: λυπήσου μας.
ζαγάρι: κυνηγετικό σκυλί.
πάρδος: λεοπάρδαλη.
σκάφος: κουφάρι.
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ
ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ
Πεζή διασκευή, πρωτοτυπωμένη τον 17ο αιώνα, που ανάγεται σε χαμένο σήμερα πρότυπο του 14ου αιώνα, το οποίο με τη σειρά του βασίζεται σε παλαιότερες έμμετρες διασκευές του ελληνιστικού μυθιστορήματος του Ψευδο-Καλλισθένη (3ος αι. μ.Χ.). Αυτό το ιδιαίτερα δημοφιλές λαϊκό ανάγνωσμα της Τουρκοκρατίας περιέχει διηγήσεις και κατορθώματα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, συνδυάζοντας πραγματικά περιστατικά με φανταστικούς άθλους και περιπέτειες.
Γιώργος Βελουδής (επιμ.), Η Φυλλάδα του Μεγαλέξαντρου. Διήγησις Αλεξάνδρου του Μακεδόνος [Νέα Ελληνική Βιβλιοθήκη, ΔΠ 39], Ερμής, Αθήνα 1977.
Η πορεία του έργουστον χρόνο
Όσα συνέβαιναν στην εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου καταγράφονταν από διάφορους ιστορικούς που συμμετείχαν σ’ αυτήν, τα κείμενά τους όμως χάθηκαν στα ταραγμένα χρόνια που ακολούθησαν τον θάνατο του μεγάλου στρατηλάτη. Παρ’ όλα αυτά, η φήμη του δεν χάθηκε μαζί τους και ο κόσμος διψούσε να μάθει λεπτομέρειες. Έτσι, στο τέλος της ύστερης αρχαιότητας (3ος αιώνας μ.Χ.) εμφανίστηκε ένα μυθιστόρημα με τον τίτλο Αλεξάνδρου Βίος και την υπογραφή του Καλλισθένη, μαθητή του Αριστοτέλη, ο οποίος είχε πάρει μέρος στην εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου και πράγματι είχε γράψει την ιστορία της – σήμερα ξέρουμε πως το μυθιστόρημα Αλεξάνδρου Βίος είναι πολύ μεταγενέστερο του Καλλισθένη και άσχετο μ’ αυτόν, οπότε ο συγγραφέας του αναφέρεται συνήθως ως Ψευδο-Καλλισθένης. Η Διήγησις Αλεξάνδρου του Μακεδόνος αποτελεί έμμετρη αρχαΐζουσα διασκευή του 1388 του ελληνιστικού αυτού μυθιστορήματος (Αλεξάνδρου Βίος). Ανάμεσα στα 1490 και 1530 εμφανίστηκε και η δεύτερη έμμετρη διασκευή, η Ριμάδα του Μεγαλέξανδρου, αυτή τη φορά σε ομοιοκατάληκτους δεκαπεντασύλλαβους στίχους και γλώσσα απλή.Το έργο που μελετάμε εδώ, η Φυλλάδα του Μεγαλέξαντρου, είναι η τελευταία πεζή διασκευή, δημωδέστερη από τις προηγούμενες στο ύφος και τη γλώσσα· κυκλοφορούσε χειρόγραφη από τον 15ο ώς τον 17ο αιώνα, πρωτοτυπώθηκε στη Βενετία μεταξύ 1670-1682 και έγινε εξαιρετικά αγαπητό λαϊκό ανάγνωσμα, με τουλάχιστον 50 ανατυπώσεις μέχρι τον Μεσοπόλεμο (Πούχνερ 2007, 1268). Η διασκευή αυτή έχει παραδοθεί σε μια σειρά χειρογράφων που χρονολογούνται στον 16ο-17ο αιώνα, αλλά ανάγεται σε χαμένη σήμερα μορφή του 14ου αιώνα, τον λεγόμενο κλάδο ζ΄ της παράδοσης του κειμένου. Περιέχει τις πιο περίεργες και θαυμαστές διηγήσεις γύρω από τη μορφή του Μακεδόνα βασιλιά, του οποίου τα κατορθώματα πέρασαν στη σφαίρα της λαϊκής μυθολογίας, συνδυάζοντας στην πραγματικότητα αληθινά περιστατικά με φανταστικούς άθλους και περιπέτειες, ενώ αποτελεί μέρος των κειμένων που περιγράφονται συνολικά ως Μύθος του Αλεξάνδρου. Στα νεότερα χρόνια το κείμενο εκδόθηκε σε επιμέλεια του Γιώργου Βελουδή το 1977 και είναι αυτή η έκδοση που χρησιμοποιήθηκε για την ανθολόγηση των αποσπασμάτων μας.
Το περιεχόμενο του έργου
Όπως σημειώνει στην προμετωπίδα του κειμένου ο εκδότης του 1750, το έργο περιέχει «τον βίον αυτού (του Αλέξανδρου), τους πολέμους, τας ανδραγαθίας, τα κατορθώματα, τους τόπους οπού περιόδευσε, ομού δε και τον θάνατον αυτού και άλλα πλείστα πάνυ περίεργα και ωραία». Στην πραγματικότητα, όμως, η Φυλλάδα αποτελεί συνονθύλευμα ιστορικών γεγονότων, δοξασιών, μύθων, διαλόγων, θρήνων και άλλων απίστευτων ιστοριών. Εξιστορείται πώς ο Αλέξανδρος καταλαμβάνει την Ασία, αλλά εκστρατεύει και στη Δύση, φτάνει στη γη των Μακάρων, συναντά Αμαζόνες, τέρατα, ποτάμια όπου αντί για νερό ρέει άμμος, χώρες δίχως φως ηλίου, γίγαντες, σκυλοκέφαλους ανθρώπους με έξι πόδια και τρία μάτια, μονόποδα ανθρωπάκια με προβατίσια ουρά, Ινδούς, Τούρκους, Αρμένιους και μύριες άλλες φυλές. Τον συναντάμε, ακόμα, να πετά στους
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.